czwartek, 25 sierpnia 2016

Było-minęło.... tureckie miasta kiedyś i dziś


Po raz kolejny spotykamy się w ramach cyklu "W 80 blogów dookoła świata". Tym razem wspólny mianownik dla naszych wpisów to "Było, minęło...". U mnie poczytacie o historii niektórych tureckich miast, a w inne miejsca na kuli ziemskiej zabiorą Was linki umieszczone pod artykułem. Zapraszam!



Hasło "Było-minęło" w odniesieniu do Turcji można zrozumieć i opisać na wiele różnych sposobów. Pierwszą myślą wydaje się nawiązanie do czasów Imperium Osmańskiego i wielkich sułtanów, ale ja  (zainspirowana przez autorkę bloga o Kirgistanie Enesaj.pl - dziękuję!) postanowiłam pójść innym tropem i sięgnąć do znacznie starszej historii. Wybrałam kilka tureckich miast, które swoją karierę zaczynały pod zupełnie innymi nazwami, niż te, które noszą teraz i dopiero za czasów tureckich zostały przemianowane na obecnie brzmiące.

Najbardziej znanym tureckim miastem, które zmieniało nazwę kilkukrotnie, jest Stambuł. Narodził się jako Byzantion (od nazwy jego założyciela Byzasa), w III w n.e. nosił nazwę Augusta Antonina, później Nova Roma, a od V w n.e. Constantinopolis (Konstantynopol). Dzisiejsza nazwa Stambuł (tur. Istanbul) używana jest od 1930 roku i (jak twierdzi Wikipedia) pochodzi od greckiego wyrażenia "do miasta". Wyczytałam też, że Stambuł był w krajach słowiańskich określany mianem Carogród, a w Skandynawii Miklagard.


Wieża Galata jest jedną z pamiątek skomplikowanej historii Stambułu


Podobna historia stoi za zmianą nazwy miasta Konya. Powstało ono około VII w p.n.e. jako Ikonium, a później przechodziła w ręce różnych narodów (Frygijczycy, Persowie, Macedończycy, Pergamończycy, Rzymianie). Cesarz Klaudiusz zmienił jej nazwę na Claudioconium, a cesarz Hadrian na Colonia Aelia Hadriana. W późniejszych wiekach przez miasto przetoczyły się najazdy Arabów, krzyżowców, a w końcu Seldżuków, którzy w 1134 roku nadali mu obecnie używaną nazwę Konya.

Kilka razy nazwę zmieniał położony nad Morzem Czarnym Trabzon. Powstał jako osada dla górników wydobywających rudy miedzi. W VIII w.p.n.e. funkcjonował jako helleński Trapezunt, pełniąc ważną rolę dla kupców ze szlaku jedwabnego. Później stał się jednym z głównych ośrodków pontyjskiej sztuki sakralnej i przez greckich osadników nazywany był Trebizonda. Obecną nazwę przyjął po roku 1923. 

A jak było z Edirne? Pod bliżej nieznaną nazwą funkcjonowało już w I w n.e., a od roku 120 n.e. objął je we władanie rzymski cesarz Hadrian nadając mu nazwę (a jakże!) Hadrianopolis. Później na krótkie okresy przechodziło w ręce greckie (jako Adrianopoli) i bułgarskie (jako Odrin). Obecną nazwę Edirne otrzymało po zdobyciu przez Turków osmańskich w latach 60-tych XIV wieku. Więcej o Edirne poczytać możecie TUTAJ.




Budynki z czasów Hadrianopolis mają w Edirne głownie postać ruin


Również trzecie co do wielkości tureckie miasto Izmir ma za sobą długą historię, choć- co ciekawe- tylko raz skutkowała ona zmianą nazwy. Osada powstała jakieś 3000 lat p.n.e., około X w.p.n.e. pojawiła się nazwa Smyrna. Miasto było łakomym kąskiem, bo stało się głównym ośrodkiem handlowym w Azji Mniejszej. W II w.n.e. pod panowaniem rzymskim miało już około 100 tysięcy mieszkańców, co na tamte czasy było sporą liczbą. W tym samym wieku w mieście pojawili się chrześcijanie, a jeden ze smyrneńskich kościołów wspomniany został w Apokalipsie św. Jana. W późniejszych wiekach miasto przeżyło najazdy arabskie, seldżuckie, na chwilę trafiło w ręce Genueńczyków, potem Turków, następnie zakonu joannitów i Mongołów. W 1415 miasto zdobyły wojska Imperium Osmańskiego i dopiero wtedy nazwa miasta przemianowana została na Izmir. Pomimo dalszych zawirowań losu przetrwała w tej formie do dziś.

Śladami chrześcijaństwa mocno naznaczone zostało także obecne tureckie miasto Antakya. Nic Wam ta nazwa nie mówi? Nic dziwnego, bo w czasach opisywanych w Nowym Testamencie miasto nazywało się Antiochia i pod taką postacią występuje np. w opisie wędrówek św. Pawła. Ciekawostka- właśnie tutaj wyznawcy Jezusa zostali po raz pierwszy oficjalnie nazwani chrześcijanami.

Dzisiejsze bardzo dobrze znane turystom Pamukkale także nie zawsze nosiło tę nazwę. W starożytności funkcjonowało w tym miejscu wielkie uzdrowisko o nazwie Hierapolis (więcej TUTAJ). Podobnie ma się rzecz z inną turecką miejscowością- Behramkale, która w starożytności nosiła nazwę Assos i była siedzibą m.in. Akademii Arystotelesa (jeszcze zanim tenże został nauczycielem Aleksandra Wielkiego) oraz wielkiej świątyni Ateny.



Duża część dawnego Hierapolis udostępniona została do zwiedzania



"Turystyczna Mekka" Antalya też nie narodziła się pod dokładnie taką nazwą. W II w.p.n.e. król Pergamonu Attalos II założył w tym miejscu miasto o nazwie Attalia, później pod tą samą nazwą funkcjonowało ono pod panowaniem rzymskim (choć przez Rzymian nazywane było także Attaleia), bizantyjskim i arabskim. Attalia prosperowała bardzo dobrze ze względu na umiejscowioną w mieście komorę celną dla statków płynących ze wschodu na zachód. Przejściowo miasto dostawało się w ręce Turków seldżuckich oraz Włochów, a w 1423 roku trafiła ostatecznie w skład Turcji Osmańskiej i właśnie na tym etapie jej nazwę zmieniono na obecnie brzmiącą.  

Podobna historia przytrafiał się innemu tureckiemu miastu Bursa. Założone zostało przez króla Bitynii Prusjasza I pod nazwą (a jakże!) Prusa i stało się stolicą królestwa. Później przechodziło przez ręce rzymskie, bizantyjskie, seldżuckie, krzyżowców, aż w XIV wieku zdobyły ją wojska Imperium Osmańskiego. Po zmianie nazwy Bursa stała się pierwszą stolicą tegoż imperium.

Na koniec przestawiam jeszcze miasto Iznik, które znane jest ze swoich przepięknych dzieł ceramicznych (pochodzą z niego m.in. słynne mozaiki w Błękitnym meczecie w Stambule). W starożytności i średniowieczu miasto funkcjonowało jednak pod zaskakującą i mylącą nazwą Nicaea lub Nikaja. To tutaj mieściła się stolica Cesarstwa Nicejskiego i to tutaj (a nie we Francji!) odbyły się słynne Sobory Nicejskie, w tym ten z roku 325, na którym ustanowiono m.in. terminy świąt oraz do dziś powszechnie obowiązujące wyznanie wiary. W 1331 roku miasto padło łupem Turków i jak się łatwo domyślić zmieniło nazwę na obecnie używaną.




Kafle, z których stworzono mozaiki w Błękitnym Meczecie, pochodzą z Izniku



To tylko kilka przykładów tureckich miast z bogatą historią, bo jest ich oczywiście znacznie więcej. Zauważyliście, że wszystkie te historie łączy jeden wspólny motyw? Najwyraźniej kolejni rządzący koniecznie chcieli coś po sobie zostawić- a cóż jest łatwiej zmienić, niż nazwę?




Tutaj możecie poczytać wpisy dotyczące innych krajów:

Austria:
Viennese breakfast: Było minęło – czasy CK
Chiny: 
Biały Mały Tajfun: YMCA
Finlandia:
Suomika: Opisywanie przeszłości po fińsku
Francja: 
Demain viens avec tes parents: Było minęło - Les Années folles
Francuskie i inne notatki Niki: Było, minęło... Minitel - 30 lat francuskiego protoplasty internetu
FRANG: Było, minęło - 4 najbardziej (nie)zapomniane francuskie wynalazki
Gruzja:
Gruzja okiem nieobiektywnym: Była sobie fabryka…
Hiszpania:
Japonia: 
Litwa:
Nauka niemieckiego w domu: Było, minęło kiedyś w Niemczech
Niemiecka sofa: Było, minęło …

Norwegia:
Norwegolożka: Dawno temu w północnej Norwegii
Rosja:
Dagatlumaczy.pl: Dawne miary rosyjskie 
Wielka Brytania
Angielska herbata: Jak język angielski wyglądał tysiąc lat temu?

A jeśli ktoś z Was też jest autorem językowo-kulturowego bloga i chciałby się do nas przyłączyć, zachęcam do zajrzenia na TEGO bloga grupy, a także do kontaktu pod adresem e-mailowym blogi.jezykowe@gmail.com.  



8 komentarzy:

  1. Odpowiedzi
    1. Mnie też! Byłam pewna, że te wszystkie sławne wydarzenia miały miejsce w Nicei francuskiej, a tu taki zonk!

      Usuń
  2. Jakos nie kojarzylam, ze Smyrna I Izmir to to samo... Przed chwila czytalam o zmianach nazw miast w Azji Srodkowej, a tu widze, ze w Turcji tez sie lubowali w ciaglych zmianach. :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Tak, pomysł na post Jolanty był dla mnie dużą inspiracją. Te tereny na przestrzeni dziejów non-stop zmieniały właścicieli i pewnie stąd te częste zmiany nazw. W sumie u nas też tak trochę było: Breslau-Wrocław, Stalinogród-Katowice itp.

      Usuń
    2. Cieszę się, że udało mi się podsunąć temat. Moje uznanie za rozwinięcie go po turecku. A Stambuł nie był też kiedyś zwany Carogrodem?

      Usuń
    3. Ups, oczywiście, że był!!!! Moja pomyłka- zamiast "Carogród" napisałam "Starogród", już poprawiam i dziękuję!

      Usuń
  3. Chciałabym zobaczyć Istambuł, Izmir i jeszcze inne ciekawe historycznie miejsca. Byłam tylko w Antalya, która szczerze mówiąc wywarła na mnie niezbyt miłe wrażenie. To była dla mnie tylko turystyczna Mekka ze swoimi wadami. Bardzo ciekawy artykuł.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dzięki! Tak, masz rację, Antalya w żadnej mierze nie jest reprezentatywna dla Turcji, bo to typowy komercyjny kurort funkcjonujący tylko pod turystów. A prawdziwych historycznych miejsc "z klimatem" w Turcji naprawdę nie brakuje!

      Usuń

Najpopularniejsze posty na blogu